Waarom lezen goed voor je is

Ook van lezen zijn de voordelen voor de hersenen groot. Neuroloog Barend Van Kooten, oprichter van de website heteffectievebrein.nl, legt uit: “Lezen is ontzettend belangrijk; je kietelt hiermee je brein en houdt het op die manier fit.” Daarnaast geeft hij aan dat de vergaarde kennis uit boeken behoorlijk waardevol is: “Het is bijzonder te zien wat het brein doet om met alle gelezen informatie om te gaan. Het vergroot je woordenschat, het plezier in lezen én de concentratie.” Wie veel leest, verbetert volgens de neuroloog bovendien z’n niveau van begrijpend lezen, de taalvaardigheid en het rationeel denken. Wie dus reizen met de trein combineert met lekker lezen, is helemaal goed bezig, aldus Van Kooten: “Dat is een gouden kans die ik zeker met twee handen zou aanpakken!”

Volgens Van Kooten lezen mensen steeds minder lang. We nemen steeds meer informatie tot ons, maar dat komt vaak in korte, losse en vaak makkelijke stukjes tot ons in plaats van als grote, diepgaandere stukken. Terwijl deze laatste categorie juist belangrijk is: het vergt namelijk een bepaalde mate van concentratie. “Dit geconcentreerd lezen, ook wel dieplezen genoemd, is belangrijk, want je traint er je hersenen mee. Iemand die steeds minder diepleest, verleert deze vaardigheid en zal op den duur meer en meer moeite hebben om moeilijkere dingen te begrijpen. Ook aan een hoog IQ heb je minder als je je steeds slechter kunt concentreren. Hoe snel je brein dieplezen afleert als je het even niet doet, is niet onderzocht, maar het gaat wel snel. Probeer het zelf maar uit... Als je na lange tijd een boek pakt, duurt het weer even voor je de smaak te pakken hebt.”

Van Kooten geeft aan dat het zeker tien minuten duurt voordat je in een verhaal zit. “We hebben makkelijke informatie en informatie die dieper gaat. Op de vraag ‘Hoe gaat het met mijn pensioen?’ moet je even nadenken. Er zullen in je hoofd wat feiten naar boven komen. Het brein zoekt en zit pas na tien minuten helemaal in de juiste schijf met informatie. Daarnaast zijn er dingen die je een paar keer moet lezen om te begrijpen wat er staat. Voor mensen onder de twintig jaar is dit overigens nog moeilijker, omdat hun woordenschat kleiner is. Oudere mensen kennen meer woorden en zijn meer gewend om te lezen.” Geconcentreerd lezen kan volgens de neuroloog heel goed in de trein, zeker als je bijvoorbeeld met een intercity reist. “Omdat je pas na tien minuten echt in een verhaal zit, is een kwartiertje of twintig minuten lezen tussen twee stations eigenlijk wat te kort. Als je dan bijvoorbeeld moet overstappen, zul je merken dat je helemaal uit je verhaal bent en weer opnieuw moet beginnen met concentreren. Als je daarentegen bijvoorbeeld 45 minuten aaneengesloten kunt lezen, ben je echt aan het dieplezen en train je je brein”, vertelt Van Kooten.

Hoe meer je leest, hoe makkelijker het wordt om in je concentratie te komen en je van alles af te sluiten. “In tegenstelling tot wat veel mensen denken, hoeft het dan echt niet muisstil te zijn”, stelt Van Kooten. Dat we dat toch denken, komt omdat we allemaal bepaalde associaties hebben, zoals bij een bibliotheek, die stilte en lezen aan elkaar verbinden, waardoor we denken stilte nodig te hebben om te kunnen lezen. Van Kooten: “Die associatie is er inderdaad, maar als je eenmaal écht goed in een verhaal zit, kan niets je uit de concentratie halen. Het enige wat dan effect heeft, is een heel hard spontaan geluid of dito beweging. Dan wordt ons brein alert en geeft een signaal dat er iets aan de hand is.” Wel geeft de neuroloog aan dat visuele prikkels in je leesomgeving iets met je kunnen doen: “Als je een treincoupé behangt met een foto van een bibliotheek, gebeurt er iets heel grappigs in onze hersenen: mensen gaan zachter praten en vinden het fijn om te lezen. Ieder mens heeft namelijk wel eens gelezen in een bibliotheek. Door het behang te zien, krijgen mensen automatisch datzelfde gedrag van toen. Als je in een trein hetzelfde doet met een foto van een kermis, dan zal het daar veel rumoeriger zijn.”

Toch hebben tegenwoordig steeds mensen een noise cancelling koptelefoon op of luisteren naar muziek om zich te kunnen concentreren. “Ieder mens heeft natuurlijk zijn eigen voorkeuren en hulpmiddelen, waarmee hij of zij zich beter denkt te kunnen afsluiten, maar concentreren met muziek op kan eigenlijk alleen met muziek die je goed kent. Want als je nieuwe muziek opzet, ga je daar waarschijnlijk onbewust toch naar zitten luisteren in plaats van te lezen. Denk aan kerkklokken: iemand die naast een kerk woont, hoort die op een gegeven moment niet meer omdat er gewenning optreedt.” Andere mensen zweren bij een plek vooruit in de trein om goed te kunnen lezen. Van Kooten: “Voor wat betreft beweging denk ik dat een zitje met vier mensen het meest zal afleiden, omdat je dan natuurlijk meer beweging om je heen hebt dan bij bijvoorbeeld een ‘tweetje’. Maar je kunt er zelf voor kiezen of je je wel of niet te laten afleiden. Als je merkt dat je steeds even opkijkt en gaat denken ‘wat is er aan de hand’, kun je jezelf streng toespreken en je weer op je boek richten. Ook dat is te trainen.”

Lezen in de trein gaat vooral zo goed omdat je er makkelijk een gewoonte van kunt maken. Je reist immers vaak hetzelfde traject, op nagenoeg dezelfde tijdstippen. “Als het lukt om er een gewoonte van te maken”, zegt Van Kooten, “maakt het niet eens zo veel uit of de coupé stil is of juist druk. Zolang je je maar kunt concentreren. Daar heb ik wel wat tips voor. Bij een nieuw boek kan het bijvoorbeeld helpen om de eerste vijf bladzijden de avond ervoor thuis al te lezen. Als je het boek dan de volgende dag openslaat zit je sneller in het verhaal. Dat komt onder meer door de onbewuste kant van het brein. Deze laat je ‘harde schijf’ zijn werk doen en die herkent weer bepaalde haakjes. Dat gaat automatisch. Ook is het zo dat ons brein over het algemeen in de ochtend uitgerust en dus fitter is en je je dan makkelijker en sneller kunt concentreren. Mijn advies is dan ook om ’s ochtends de moeilijkere dingen te lezen en ’s avonds in de trein terug naar huis de makkelijkere dingen, zoals de krant of een blog die je volgt.”